Analna fisura predstavlja ranu ili rascep kože analnog kanala. Analni kanal predstavlja završni deo digestivnog trakta, dužine je oko 3 cm i obložen kožom. Analna fisura je često oboljenje, najčešće benigne prirode, čija se incidenca značajno povećala proteklih decenija.

Najčešće se manifestuje u vidu jakog bola u toku i nakon defekacije (pražnjenja), u trajanju od 30min do 2h, a nekada i duže. Predstavlja drugi najčešći uzrok rektalnog krvarenja nakon unutrašnjih hemoroida. Pogađa podjednako i muškarce i žene, najčešće između 30.-50.godine života.

U zavisnosti od uzroka nastalna fisure se mogu podeliti na primarne i sekundarne. Primarne fisure su najčešće i nastaju lokalnom traumom analne kože. Uzrokovane su tvrdom stolicom, naprezanjem pri pražnjenju, prolongiranim dijarejama, analnim penetracijama, porođajem.

Sekundarne fisure se javljaju kod pacijenata sa inflamatornim bolestima creva (Mb Crohn), granulomatoznim oboljenjima (tuberkuloza, sarkoidoza), nakon hirurških procedura (operacija hemoroida), maligniteta (često kod tumora analnog kanala i rektuma) kao i kod pojedinih infektivnih oboljenja (AIDS).

Mehanizam nastanka analnih fisura nije potpuno jasan. Najverovatnije povreda analne kože uzrokuje bol i spazam unutrašnjeg analnog sfinktera što dovodi do njegovog grčenja što smanjuje cirkulaciju i time onemogućava zarastanje.

Fisure se najčešće javljaju pozadi u srednjoj liniji najverovatnije zbog najslabije prokrvljenosti tog dela analnog kanala (u oko 90%). U srednjoj liniji napred se javlja u oko 10% slučajeva najčešće kod mlađih osoba, često nakon porođaja ili penetracije. Fisure lokalizovane na ovim tipičnim mestima su najčešće primarne. U manje od 1% slučajeva fisure mogu biti višestruke ili bočno lokalizovane i tada su najčešće sekundarne.

U zavisnosti od dužine trajanja fisure se mogu podeliti na akutne i hronične.

Akutne fisure se javljaju u obliku svežih rana u analnom kanalu, praćene su jakim bolovima i krvarenjima gotovo nakon svake stolice. Tipično, bol se javlja u toku defekacije, praćen je nakon toga kratkotrajnim periodom smanjenja bolova, da bi se bol ponovo pojačao i trajao od pola sata do 2 sata, a nekada i duže.

U slučaju da ne dođe do njihovog izlečenja u toku 4-8 nedelja prelaze u hronične fisure.

Hronične fisure su praćene bolovima manjeg intenziteta od akutnih, manje učestalim krvarenjima i često simptomima u vidu nelagodnosti i svraba, i teže se leče.

Dijagnoza analne fisure se postavlja na osnovu simtomatologije i dijagnostičkih procedura. Najčešće se dijagnoza može postaviti inspekcijom analne regije bez digitorektalnog pregleda koji je u slučaju jakih bolova i kontraindikovan. Kod svih pacijenata sa sekundarnim analnim fisurama, kod nejasnih dijagnoza kao i pacijenata sa pojavom krvi u stolici i povišenim rizikom na kolorektalni kancer preporučuju se dodatne dijagnostičke metode u vidu endoskopskog pregleda, biopsije, CT, NMR, endorektalni ultrazvuk i drugo.

Lečenje analnih fisura može biti zahtevno i dugotrajno. U početku se preporučuje konzervativni tretman. Koriste se sredstva koja omekšavaju stolicu i sprečavaju opstipaciju.

Preporučuje se pojačan unos vlakana, oko 30grama dnevno (npr Psilium), pojačan unos tečnosti, mineralna ulja (Parafinsko ulje). Takođe, u cilju smanjenja bola, relaksacije sfinktera i poboljšanja lokalne cirkulacije preporučuje se sedenje u toploj vodi više puta dnevno po 10-15minuta.

  • Korisni saveti:
  • Izbegavajte brzu hranu
  • Nikada ne odlažite defekaciju (odlazak u toalet)
  • Izbegavajte upotrebu lekova za izazivanje defekacije (laksativi)
  • Uzimajte najmanje 2l tečnosti dnevno, najbolje vode
  • Budite fizički aktivni
  • Konzumirajte najmanje 25-30g vlaknastih materija na dan

U lečenju analnih fisura preporučuju se i topikalne masti i kreme. Najčešće se koriste nitroglicerinske kreme (0,2%nitroglicerin ) i kreme na bazi blokatora kalcijumskih kanala (2%Diltiazem).

Cilj ovih preparata je da smanje tonus unutrašnjeg analnog sfinktera, samim tim poboljšaju lokalnu cirkulaciju i omoguće zarastanje fisure.

Kreme se koriste dva puta dnevno tokom 6-8 nedelja. Neželjeni efekti obuhvataju česte glavobolje i crvenila lica, koje dovode do toga da oko 30%pacijenata mora da prekine terapiju. Kreme na bazi blokatora kalcijumskih kanala daju manje učestale tegobe i pacijenti ih bolje podnose. Uspešnost ove terapije je u oko 40-50%slučajeva, sa tim što se u oko 50% slučajeva može ponovo javiti fisura.

Injekcije botulinum toksina u analni sfinkter dovode do zarastanja analnih fisura u 60-80% slučajeva, sa ponovnom pojavom fisura u oko 40%slučajeva. Kao druga terapijska linija preporučuje se pre svega kod mladih višerotki i osoba sa smanjenim tonusom analnog sfinktera. Neželjeni efekti su inkontinencija za gasove u oko 18% slučajeva i za stolicu u oko 8% slučajeva, koje su prolazne i nestaju nakon prestanka dejstva botulinum toksina (3-5 meseci).

Hirurško lečenje analnih fisura je metoda izbora kod pacijenata kod kojih konzervativno lečenje nije dovelo do zalečenja fissure (obično nakon 6-8 nedelja konzervativnog tretmana). Zlatni standard u hirurškom lečenju analnih fisura je lateralna sfinkterotomija, tj. presecanje dela unutrašnjeg analnog sfinktera. Cilj ove metode je da smanji pritisak u analnom sfinkteru. Može se izvoditi u lokalnoj, opštoj ili spinalnoj anesteziji. Dužina hospitalizacije je obično 24h. Uspešnost ove terapije je 90-95%. U oko 6% slučajeva fisura se ponovo javlja, a u oko 17% slučajeva dolazi do pojave inkontinencije na gasove, najčešće prolaznog karaktera. U poslednje vreme sve veću popularnost dobijaju hirurške metode bez presecanja analnog sfinktera (fisurektomija), a najčešće se koriste u kombinaciji sa konzervativnim tretmanom ili botulinum toksinom.

U prevencija analnih fisura potrebno je izbegavati dugo sedenje na šolji pri defekaciji, naprezanje pri defekaciji, odlaganje pražnjenja. Potrebno je u cilju izbegavanja opstipacije uzimati dosta tečnosti i hranu bogatu vlaknima. Treba izbegavati i česte stolice i dijareje jer one dovode do iritacije kože analnog kanala. U održavanju higijene se preporučuje izbegavanje agresivnih sapuna, alkoholnih maramica. Potrebno je izbegavati analnu penetraciju.

Tekst: dr Miljan Milanović specijalista opšte hirurgije

Izvor: Pharma Medica