Bogata istorija uz najbolje ćevapčiće: šta sve morate obići kad posetite Leskovac (FOTO)

Roštiljijada, Caričin grad, crkva Odžaklija, mali Mančester, ajvar... 

VIŠE: Šta je najlepše videti u Sevilji: najbolje ideje za obilazak juga Španije

Ipak, ne može da se pohvali velelepnom arhitekturom, ni brojnim starim zdanjima koja svedoče o njegovom "zlatnom dobu" i vremenu kada je od Šašit pašine kasabe izrastao u moderan evropski grad i "sijao kao Pariz", jer je najveći deo njegovog kulturnog blaga bio uništen u bombardovanjima nacista i saveznika tokom Drugog svetskog rata, srpski mali Mančester, jedinstven je po mnogo čemu. 

Leskovac ima istoriju dugu više od osam milenijuma, brojna arheološka nalazišta koja svedoče o njegovoj uzbudljivoj prošlosti, bogat kulturni život, jedno od najstarijih pozorišta u Srbiji, poseban duh i, to i vrapci znaju, najukusniju hranu i ljude vedrog duha za koje kažu da "ne vole komplikacije i ne haju za deklinacije". Ni mali, ni veliki, taman po meri čoveka, zaštićen moćnim planinama (na istoku Babička gora, Selićevica i Suva planina, na jugu Kukavica i Čemernik, na zapadu Radan, Goljak i Pasjača) Leskovac se razbaškario na petorečju, u srcu prostrane, plodne kotline dugačke 50 i široke 45 km. 

Okružen je sa tri veštačka jezera (Brestovačko, Barje i Vlasinsko jezero), živopisnom Grdeličkom klisurom i prelepim kanjonom Vučjanke, čiji slapovi pokreću turbine jedne od najstarijih hidrocentrala na Balkanu. Nekada drugi najrazvijeniji industrijski grad u Srbiji, danas je nezaobilazno mesto na evropskom koridoru E 75, ne samo zbog gurmanskih čudesa nego i zbog dobre atmosfere, prirodnih lepota, karnevala, pozorišta, koncerata džez, pop i narodne muzike, filmskog i festivala stripa i nezaboravnog provoda.

Grad sa oko 70.000 stanovnika u kome je pevačku karijeru započeo čuveni Toma Zdravković i danas je omiljeno odredište hedonista, meraklija i boema. Grad na Veternici ubrzano je počeo da se modernizuje nakon oslobođenja od Turaka, decembra 1877. godine, pre svega, zahvaljujući ranoj industijalizaciji i razvoju železnice, koja je kroz grad prošla 1884. Do Prvog svetskog rata,u Leskovcu je otvoreno oko hiljadu užarskih radnji sa preko 4.000 zaposlenih radnika, majstora, kalfi i šegrta. 

Godine 1896. osnovana je i prva fabrika za proizvodnju štofa. Potom su kao pečurke počele da niču nove tekstilne, hemijske i prehrambene fabrike. Grad u kojem je prema popisu od 1931. godine živelo oko 17.500 stanovnika, u periodu između dva rata imao je četiri bioskopa, pet hotela, pozorište i više od 100 kafana! U julu 1930. otvoren je prvi bazen kod fabrike "Slon", uspostavljena je prva linija gradskog prevoza, takozvani štajervag sa konjskom zapregom. 

U "zlatno" doba, u našem malom Mančesteru živelo se kao u Parizu. "Od sredine dvadesetih, na zabavama, igrankama i matineima sve manje se svira tradicionalna srpska i romska pleh muzika. Sada su moderne igre sa zapada, iz severne i južne Amerike, poput čarlstona, fokstrota, džeza, tanga...", pisao je istoričar Jovica Hadži-Jovančić. 

Po njegovim rečima, u godinama pred Drugi svetski rat Leskovac je po svemu bio deo savremenog evropskog sveta, više i na potpuniji način nego ikada pre u svojoj istoriji, a možda i kasnije. 

A kada se, slučajno ili namerno, zateknete u Leskovcu, obavezno posetite crkvu Odžakliju, koja se nalazi u samom srcu grada. Podignuta između 1805. i 1812. godine, ova neobična, izuzetno akustična crkva, u svetu je jedinstvena po tome što je ukopana u zemlju i ima odžak. U neposrednoj blizini, nalazi se i leskovačka Saborna crkva, građena od 1922. do 1931. godine, po ugledu na manastir Gračanicu, čijem je osvećenju prisustvovao kralj Aleksandar Karađorđević. U blizini je i kuća Bore Dimitrijevića Piksle, podignuta u prvoj polovini 19. veka. Jedno vreme bila je sedište turskog paše, a danas se u njoj nalazi deo postavke Narodnog muzeja.

Dok šetate glavnom ulicom, iskoristite priliku da obiđete Šop-Đokićevu kuću, pravi biser građanske arhitekture 19. veka, u kojoj je danas smeštena Turistička organizacija grada. A kad poželite da se odmorite, svratite do gradskog parka i okrepite se u bašti nekog kafea ili restorana uz cvrkut ptica i šum fontana. Ukoliko imate vremena napretek, prošetajte do Spomen-parka i "Boginje pobede" , dela poznatog arhitekte Bogdana Bogdanovića, koje je britanski „Bi-Bi-Si“ nedavno uvrstio u deset najčudesnijih arhitektonskih struktura posleratnog perioda. Onda se zaputite na Hisar i uživajte u predivnoj panorami. I naravno, probajte roštilj u nekom etno-restoranu, a veče rezervišite za pozorište... 

Etno-arheološki kompleks na brdu Hisar, koji se prostire na površini od 24 hektara, prava je riznica iskopina iz raznih epoha zbog čega je uvršten u red najekskluzivnijih arheoloških lokaliteta u Evropi. Na ovom prostoru pronađeni su ostaci naseobina iz neolita, bakarnog, bronzanog i gvozdenog doba, kao i iz rimskog, vizantijskog i turskog perioda. 

Saveti leskovačkih gurmana... čekaju vas na drugoj strani teksta!

PageBreakNa Hisaru je otkriven najstariji centar crne metalurgije u Evropi, pronađeno višeslojno naselje brnjičke kulturne grupe iz 1300. godine pre nove ere, iskopani su najlepši primerci srednjovekovnog stakla u više boja, ostaci naselja iz 1400. godine, srebrni novac Stefana Lazarevića, tragovi fresaka iz 12. i 13. veka... 

Godine 2002. na Hisaru je otkriven predmet neprocenjive vrednosti u obliku igle dugačak 64,5 cm od čistog nerđajućeg gvožđa koji potiče iz 1300. godine pre nove ere, izrađen po do sada nepoznatoj tehnologiji. Ova čudesna "igla" čuva se u Arheološkom institutu u Beogradu. 

Tradicija leskovačkog roštilja duga je više od dva veka, a putopisci još u 18. veku pominju izvanredne gurmanluke – ćevapčiće u Leskovcu. Najbolje ih je spremao "kralj leskovačkog roštilja" Miodrag Gligorijević Bure, a njegove majstorije izazivale su divljenje i poštovanje širom sveta. Na međunarodnim kulinarskim izložbama u Minhenu, Frankfurtu, Beču, na svetskim izložbama u Briselu i Montrealu posetioci su čekali u redu da probaju Buretove specijalitete, a novine su pisale o "velikom šampionu iz Jugoslavije". 

Čari leskovačke kuhinje zadovoljiće i vaša čula ako poslušate savete lokalnih gurmana i pre jela popijete jednu domaću rakiju: komovicu da zaleči dušu, viljamovku, da duša zamiriše, kajsijevaču, da duši "blagne". Da se rakije ne bi "uvatile za svest", uzmite parče propeća ili banice koju od zaborava čuvaju neprevaziđene leskovačke domaćice. Možete da probate i neki ajvar, možda ljutenicu, da vam otvori apetit i spreči opijanje. Onda na red dolaze ćevapčići "koji skaču po tanjiru kad su gotovi" ili pljeskavica, pa parče bele i dimljene vešalice – prosto da se uporede. Tada je vreme za vino. 

VIŠE: 4 najukusnija recepta za hleb iz Srbije: najbolji domaći hlebovi Beograda i Šumadije

Potražite neko domaće, hisarsko, vlasotinačko, pustorečko... Uz vino poručite džigericu u skrami. A da bi utisak bio potpun dodajte jednu žicu ražnjića. Kad ih raznižete i rasporedite po tanjiru, čekajte uštipke. Ako vam je ovaj "leskovački voz" nedovoljan, produžite kompoziciju sa vagonom po svom izboru. A ukoliko vam se sve ovo čini obilnim, uzmite leskovačku mućkalicu i rešite se muka. Ili se zadovoljite pljeskavicom od pet u lepinji sa gruvanom paprikom i najlepšim mirisom na svetu. Za cene ne brinite. Sigurno su niže nego u prestonici, a obična pljeskavica košta od 130 do 150 dinara.

Roštiljijada i Dani paprike

Svake prve nedelje u septembru u Leskovcu se, više od 20 godina, organizuje Roštiljijada, autentičan festival specijaliteta sa roštilja, najveći u ovom delu Evrope. Po broju posetilaca, ubraja se među najbolje u Srbiji, a samo ove godine, prestonicu roštilja posetilo je više od 500.000 ljudi iz naše i okolnih zemalja. Gotovo u isto vreme, početkom septembra, u Donjoj Lokošnici, blizu Leskovca, održava se tradicionalna manifestacija "Dani paprike". Tada ovo selo poprima bajkovit izgled, a gotovo sve fasade kuća obložene su nanizanim paprikama. 

Caričin grad

Jedan od najznačajnijih i najlepših vizantijskih gradova u unutrašnjosti Balkanskog poluostrva, nalazi se 29 km zapadno od Leskovca, na 7 km od Lebana, u blizini sela Prekopčelica. Car Justinijan, koji je potekao iz ovog kraja, podigao je grad na blagim padinama koje se spuštaju sa planine Radan ka leskovačkoj kotlini, na mestu van glavnih puteva i tokova. Do ovog lokaliteta lako se stiže asfaltnim putem dolinom reke Jablanice. Caričin grad bio je jako vojno utvrđenje i predstavlja izvanredan spomenik antičkog urbanizma i arhitekture. 

Bazilike, sistem vodosnabdevanja sa akvaduktom i velikom cisternom, podni mozaici u luksuznim objektima odaju nekadašnji izgled grada i predstavljaju odraz dostignuća paleovizantijske civilizacije, nastale na grčko-rimskim tekovinama. Originalni predmeti, fragmenti dekorativne arhitetktonske plastike, očuvani delovi mozaika, kao i crteži, fotografije i 3D modeli koji prikazuju monumentalnost ondašnje arhitekture, izloženi su u leskovačkom Narodnom muzeju. 

Jašunjski manastiri

Na samo 13 km severoistočno od Leskovca, iznad sela Jašunja, nalaze se Manastir Svetog Jovana Preteče, koji je 1517. godine podigao Andronik Kantakuzen sa braćom, na temeljima starog manastira. U njemu se, kako legenda kaže, pričestila srpska vojska pre Kosovske bitke. godine. U blizini je i Manastir Svete Bogorodice, sagrađen između 1488. i 1499. godine. 

Hidrocentrala u Vučju

U samom središtu kanjona reke Vučjanke, smeštena je jedna od najstarijih hidrocentrala na Balkanu, izgrađena 1903. godine, koja je i danas u funkciji. 

Zavirite i u našu FOTO-GALERIJU!

Tekst: Jasmina Jovanović

Izvor: Novosti