TARA JE EKOLOŠKI BISER SRBIJE: evo kako stići, koje istorijske lokalitete obići i koje vidikovce posetiti

Tara se nalazi u zapadnom delu Srbije i pripada unutrašnjem pojasu Dinarida i zauzima površinu od 183 km2.

Tara ima povoljan položaj prema komplementarnim turističkim vrednostima u neposrednoj okolini: Užicu, Mokroj Gori, Višegradu sa brojnim kulturno-istorijskim spomenicima, koji privlače izletnička kretanja turista stacioniranih na Tari u cilju zadovoljenja obrazovno-kulturnih potreba i bogatijeg sadržaja i boravka. Tara ima odličnu predispoziciju za održivi turizam, koji predstavlja svaki turizam koji donosi minimalni uticaj na životnu sredinu i kulturnu baštinu, ali u isto vreme dovodi do ekonomskog razvoja lokalne zajednice.

Razuđeni reljef Tare je pogodan za turističku izgradnju, jer postoje dobri uslovi za lociranje turističkih objekata. Na mestima blagih padina, prevojima i erozionim proširenjima, postoje lokaliteti koji su veoma osunčani i zaklonjeni od vetrova.Tokom zimskog perioda povoljni su uslovi za sankanje, nordijsko, početničko skijanje. Mogućnosti alpskog skijanja su ograničene zbog visinske razlike od svega 400 m i dužine staza koje ne prelaze ni 2 km.

Najkvalitetniji skijaški tereni su u reonu Predovog krsta, sa visinskom razlikom od 500 m. Dužina staze je od 3 do 5 km. Reljef Tare ima pogodna rekreativna svojstva, jer mali nagibi pogoduju šetnji, jahanju, različitim sportskim igrama, korišćenju trim staze i slično.

View this post on Instagram

A post shared by Branimir Matic (@bandzo90) on Oct 15, 2017 at 12:38am PDT

Izvor: Tara.rs

Kako se stiže do Tare?

Nacionalni park Tara pokriva najveći deo planine Tare koja se nalazi na krajnjem zapadu Srbije i zahvata područje opštine Bajina Bašta ograničeno laktastim tokom Drine između Višegrada i Bajine Bašte.

Područje parka se nalazi između 43°52' i 44°02' severne geografske širine i 19°15' i 19°38' istočne geografske dužine.

Granice Nacionalnog parka najvećom dužinom poklapaju se sa državnom granicom sa BiH i opštinskom granicom, sa teritorijom opštine Užice.

Pristup u Nacionalni park je relativno dobar i moguć iz tri pravca:

- putem Bajina Bašta - Kaluđerske bare (16 km)
- putem Bajina Bašta - Perućac - Mitrovac (27km)
- putem Kremna - Kaluđerske bare (9 km)

Bajina Bašta je asfaltnim saobraćajnicama povezana sa magistralnim pravcima:

- Beograd – Valjevo - Bajina Bašta - Kremna - Višegrad
- Beograd – Čačak - Užice - Kremna - Mokra Gora - Višegrad
- Novi Sad - Šabac - Loznica - Ljubovija - Bajina Bašta
- Niš - Kruševac - Kraljevo - Čačak - Užice - Kremna - Višegrad

Nacionalni park raspolaže razgranatom mrežom kvalitetnih šumskih puteva sa makadamskom podlogom i jednom središnjom asfaltnom saobraćajnicom kao i asfaltiranim pravcem od Predovog krsta prema akumulaciji HE “Bajina Bašta”. Putevi su rađeni za potrebe šumarstva uz težnju za povezivanje naseljenih i turističkih lokaliteta. Osim toga kanjon Drine moguće je obići brodom ploveći jezerom koje počinje kod Perućca, što je poseban doživljaj.

Izvor: Tara Nacionalni park

Najvredniji kulturno-istorijski biser Tare je manastir Rača, a više pročitajte na sledećoj strani

PageBreak

Kulturno- istorijsko nasleđe

Na prostoru Nacionalnog parka Tara i okoline, nalaze se dva utvrđena nepokretna dobra (manastir Rača i lokalitet „Mramorje“ u Perućcu), koja podležu specijalnom režimu zaštite. Pored ovih dobara, na istom prostoru su i nepokretna kulturna dobra koja se u službi zaštite vode kao evidentirana i koja bi trebalo da budu zaštićena kroz prostorni plan Nacionalnog parka Tara.

Manastir Rača

Najzanačajniju i najatraktivniju kulturno-istorijsku vrednost na teritoriji Nacionalnog parka Tara predstavlja manastir Rača. Hram Vaznesenja Hristovog, je smešten u selu Rača, 6 km, zapadno od Bajine Bašte, na obroncima Tare, mestu izlaska reke Rače iz njenog živopisnog kanjona. Po predanju manastir je u drugoj polovini XIII veka podigao kralj Dragutin. U toku svoje istorije manastir je dva puta rušen do temelja, da bi današnju fizionomiju dobio 1835. godine.

Zahvaljujući svom zabitom položaju manstir je opostajao (iako je dva puta rušen do temelja) i dobijao na značaju u teškim vremenima za srpski narod. Tako je po padu srpske srednjovekovne države bio centar pismenosti i prepisivačke književnosti negujući poznatu „Račansku prepisivačku školu“. Posle Velike seobe Srba 1690. godine kaluđeri Račani u Sent Andreji postavljaju temelj srpske azbuke i kljiževnosti u novom veku. Za vreme Drugog svetskog rata u manastiru je čuvano „Miroslavljevo Jevanđelje“, najstarija srpska knjiga pisana u XII veku. Interesantno je pomenuti da se u ovom manstiru službovao Patrijarh srpski Gospodin Pavle.

View this post on Instagram

A post shared by Meet the Serbs (@meet.the.serbs) on Mar 20, 2019 at 4:45am PDT

Unutrašnjost manastira ukrašena je ikonama i freskama, a manastirski ikonostas sa dve ikone Isusa i Bogorodice, delo Georgija Bakalovića iz 1840. godine, smatra se jednim od najlepših u Srbiji.

Najvrednije predmete manastirske zbirke čine najvećim delom rukopisi manastirskih knjiga, čuvene „Račanske prepisivačke škole“, Srbljak iz 1761. godine, rusko izdanje Jevanjđelja iz XII veka i Vojvodski barjak Sokolske nahije, Hadži Melentija Stefanovića iz Prvog srpskog ustanka. Centralno mesto u ovoj zbirci pripada Časnoj trpezi (Sveti presto), mestu na kome su srebrenički Turci 1813. godine, maskrirali igumana Isajiju Tronošca i đakona Ignjatiju. Od skora deo Svetih mošti kralja Dragutina – monaha Teokrista je izložen u manastiru.

Etno-domaćinstvo na Kaluđerskim Barama

Sredinom 80-ih godina XX veka, u cilju edukacije i prezentacije tradicionalnog načina gradnje i života na ovom prostoru, Zavod za zaštitu smomenika kulture Kraljevo i VU Tara, izvršili su premeštanje autentičnih tradicionalnih objekata iz sela Zaovine na lokalitet Kaluđerske Bare.

Formirano je tradicionalno srpsko seosko domaćinstvo starovlaškog tipa s kraja XIX i početka XX veka. Od ukupno devet, opremljenih, objekata danas postoje četiri objekta što je posledica nerešenih imovinskih odnosa, nemara vlasnika, ali i vandalskog i nesavesnog ponašanja turista.

Nacionalni park ima volju da sanira ovu celinu, sa ciljem prezentacije narodnog graditeljstva i tradicije ovog kraja.

Centar sela Rastište – Sedaljka

Predstavlja jednu od retkih očuvanih seoskih celina, koja obuhvata nekoliko vrednih objekata koji datiraju s početka XX veka. Najznačajniji su stara kafana, zgrada škole, Mesne kancelarije, kuća i pomoćne zgrade u domaćinstvu Dragana Đukića. Ovoj celini pripadaju i dve crkve, stara i nova, posvećene Pokrovu presvete Bogorodice.

Lokalitet „Mramorje“, Perućac

Lokalitet se nalazi na desnoj obali Drine, u blizini reke Vrelo i njenog vodopada. Kada je proglašena za kulturno dobro, 1968. godine, ova nekropola brojala je ukupno 70 stećaka. Spomenici su postavljani u pravilne redove, u pravcu zapad-istok, a najveći broj ima oblik ploče ili niskog sanduka, dva su oblika sarkofaga sa slemenom, tipa kuće sa krovom na dve vode. Stećci nisu dekorisani i nemaju natpisa, najstariji potiču iz XIV i XV veka. Do momenta kada je JP „Nacionalni park Tara“ preuzeo brigu o uređenju i održavanju ovog lokaliteta, on je bio u zapuštenom i neuglednom stanju, što je doprinelo propadanju spomenika. Ovaj lokalitet se svrstava u najznačajnije i najbolje očuvane nekropole u Srbiji, zbog čega je i zaštićen kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.

Lokalitet „Grčko groblje – Uroševina“, Rastište

Po veličini i načinu obrade spomenika ovaj lokalitet spada u najznačajnije. Danas se na nekropoli nalazi oko 40 spomenika. Od tipova zastupljeni su stećci tipa ploče, slemenika i spomenika. Takođe, na ovoj nekropoli se nalaze i dva retka oblika stećka: dvostruki slemenik i kombinovani spomenik sanduk. Manji broj je jednostavno ukrašen motivima: krsta, luka i dva mača.

Lokalitet „Gradina“

Smešten je na samom vrhu brda koje dominira klisurom Rače i okolinom. Na njemu su pronađeni ostaci manjeg nepoznatog utvrđenja, nepravilne osnove prilagođene terenu. Unutar utvrđenja su pronađeni ostaci ranovizantijske crkve i jedan grob. Prema nalazima, pretpostavlja se da utvrđenje datira iz 6-7 veka.

Lokalitet „Skit Sv. Đorđa“

Istorijski lokalitet iz perioda 16. i 17. veka koji se nalazi oko 2 km uzvodno od manastira Rača, na desnoj obali istoimene rečice. Na ovom mestu, pri samom ulasku u kanjon Rače u turskim katastarskim popisima iz 1528/1530. godine pominje se manastir na Laništu. Međutim, u retkim rukopisima Račanske prepisivačke škole iz 17. veka pominje se kao „Skit Sv. Đorđa“ u Banji, zbog izvora termalne vode koji se nalazi u neposrednoj blizini. Kasnije, za ovo kraško vrelo se ustalio naziv Lađevac. Arheološka istraživanja 2006/2007. godine objekta poznatog pod imenom „Skit Sv. Đorđa“ pokazala su stambeni karakter. Verovatno se radi o dvoru ili manastirskom konaku sa ostacima monaških kelija, a pretpostavlja se da je ovo bio centar Račanske prepisivačke škole.

Lokalitet „Solotnik – Kulina“

Zamak Solotnik se nalazi na istočnoj strani Nacionalnog parka Tara, na steni pored sela Solotuša. Zamak je podigao nepoznati vlastelin negde u vreme pada despotovine u turske ruke 1459. i osvajanja Bosne 1466. godine. Dvor u zamku nije dovršen do kraja, niti se stegao kreč u bedemima, a Turci su na juriš osvojili zamak. Branitelji su izginuli, pobijeni ili odvedeni u roblje.
Zamak ima približno trapezoidnu osnovu dimenzije 20x30 metara. U jugoistočnom uglu se nalazi kula kružne osnove. Debljine zidova 1,20–1,70 metara, a na strani okrenutoj napadačima blizu 4 metra. Očuvana visina zidova na nekim delovima dvorca prelazi 4 metra. Zidovi su građeni od pritesanog kamena i trpanca u sredini, vezani krečnim malterom. Zamak ima dva ulaza, istočni i zapadni. Solotnik je mogao biti napadnut artiljerijom samo sa južne i jugo-istočne strane, te je prilaz sa tih strana štićen rovom uklesanim u stene.

U severo-istočnom delu dvorca se nalazila cisterna, za snabdevanje vodom stanovnika zamka Solotnik. Njen približno kružno oblik je uslovila živa stena, zidovi cisterne su bili premazani glinom, u sredini se nalazio bunar prečnika oko jedan metar, izgrađen slaganjem kamenih ploča, bez upotrebe veziva. Prostor između bunara i zida cisterne je bio ispunjen šljunkom. U cisternu se sakupljala kišnica, koja se prečišćavala, taložila kroz šljunak i slivala u bunar.

Memorijalni spomenik „Borovo brdo“

Borovo brdo je lokalitet u Račanskoj Šljivovici, udaljen ok 4km od centra Kaluđerskih Bara. Na ovom mestu formirana je Prva partizanska Račanska četa, 03. avgusta 1941. godine. Brojala je 19 ljudi. Prvi komandir ove jedinice bio je Dušan Jerković, legendarni komadant Radničkog bataljona.

Spomenici kulture:

- Vila „Drina“, Perućac
- Vila u parku, Perućac
- Vodenica na reci Vrelo, Perućac
- Vodenice na Solotuši
- Kuća Rada Jelisavčića, Zaovine

Arheološka nalazišta:

- Lokalitet „Grčko groblje“, Rastište
- Lokalitet „Borje“, Rastište
- Lokalitet „Luke“, Solotuša
- Lokalitet „Antonijevića livada“, Solotuša
- Lokalitet „Vignjevi“, Solotuša

Izvor: Nacionalni park Tara

Osim Banjske stene, Tara ima još prelepih vidikovaca

PageBreak

Vidikovci na Tari

Vidikovci u Nacionalnom parku Tara su najatraktivnije lokacije sa kojih se ovo zaštićeno područje upoznaje i doživljava na poseban i svoj način. Vidikovci na Tari se ne broje, većina ih je nepristupačna, ali se do najlepših, srećom može doći. Postoji 5 uređenih vidikovaca koji su ograđeni i bezbedni za posetioce: Crnjeskovo, Banjska stena, Bilješka stena, Osluša i Sjenič na Vitmirovacu.

Banjska stena je jedan od najpoznatijih i najlepših vidikovaca u Srbiji. Od Mitrovca je udaljen 6 kilometara i do njega vode 2 obeležene pešačke staze (#9 i #9a) i makadamski put. Naziv vidikovca Banjska stena, potiče od Banjskog vrela koje je izbijalo u njegovom podnožju. Vrelo je bilo kraškog porekla sa stalnom temperaturom vode od 4 stepena Celzijusa. Ime je dobilo od turske reči banja koja označava mesto sa toplom vodom. Lokalno stanovništvo je vodu sa vrela koristilo i zimi, jer je održavalo istu temperaturu cele godine. Međutim, Banjsko vrelo je potopljeno izgradnjom jezera Perućac.

View this post on Instagram

A post shared by Nikola Jovičić (@shootsbynikola) on Aug 18, 2018 at 8:54am PDT

Sa vidikovaca, koji se nalazi na 1065 metara nadmorske visine, pruža se nezaboravan pogled na akumulaciju Perućac, kanjon reke Drine i područje Osata u Bosni. Osat je predeona celina u Bosni, na levoj strani srednjeg toka Drine, poznata kao jako graditeljsko sedište. Majstori iz Osata su gradili po središnjoj i zapadnoj Srbiji veliki broj bogomolja i kuća. Karakteristične po svojoj arhitekturi kuće brvnare na Tari dobile su naziv Osaćanke.

Ispod vidikovca se pruža Banjsko točilo, sipar, koji se u 19. veku koristio za transport drveta. Posečeni balvani su otiskivani niz točilo do splavišta gde su se od njih pravili splavovi koje su iskusni splavari spuštali Drinom i Savom do Beograda. Banjsko točilo dugo oko 1.300 metara danas je obraslo rastinjem među kojim se nalazi veliki broj retkih biljnih vrsta karakterističnih za sipare.

Bilješka stena je vidikovac na planini Zvijezda na 1225 metara nadmorske visine, na granici prirodnog rezervata „Zvezda“. Udaljen je 6 km od Predovog krsta sa kojim je povezan makadamskim putem i planinarskom stazom br. 14. Ovde iz neposredne blizine može videti tanka, vretenasta stabla Pančićeve omorike – jedinstvene vrste četinara koja je preživela zadnje ledeno doba i javlja se samo na ovom području. Nažalost, usled izraženih klimatskih promena tokom zadnje decenije mnoge omorike su osušene.

Sa ovog vidikovca se pruža prelep pogled na veštačko jezero Perućac i početak kanjona na levoj i dolinu reke Drine na desnoj strani. Sa druge strane jezera je Bosna odnosno predeo poznat pod nazivom Osat. Pored izletničkog mobilijara, ovde se nalazi i kućica u kojoj je sniman film "Ptice koje ne polete" sa Batom Živojinovićem u glavnoj ulozi.

Crnjeskovo je vidikovac smešten na litici visokoj 980 metara nedaleko od Kaluđerskih bara. Do vidikovca vodi pešačka staza broj 3. Sa vidikovca se pruža pogled na klisuru reke Rače, dolinu Drine i Bajinu Baštu.

Na izlasku iz klisure smešten je srednjovekovni manastir Rača iz 13. veka, zadužbina kralja Dragutina Nemanjića. U blizini manastira je i skit sv. Đorđa koji je bi centar čuvene račanske prepisivačke škole. Sa vidikovca se na levoj strani može videti Krstata stena sa metalnim krstom ispod koje se nalaze pećine u kojima su monasi skrivali knjige.

Skolarica je vidikovac smešten na obodu visoravni i naselja Sokolina, udaljen 4 km od Račanske šljivovice, 10 km od Kaluđerskih bara i 12 km od Mitrovca. Vidikovac u stvari sačinjava nekoliko manjih povezanih vidikovaca na nadmorskoj visini od 990 metara, a nalazi se naspram vidikovca Crnjeskovo a iznad Klisure Rače.

Sokolarica predstavlja deo rezervata „Klisura Rače“ zato Vas molimo da se ponašate tako da što manje remetite prirodu. Rezervat se odlikuje velikim bogatstvom živog sveta, a najveće vrednosti su prašuma brdske bukve i čiste šume oraha u donjim delovima, dok se na višim kotama javljaju crni bor, smrča, jela, kleka i druge vrste. Ovo područje je stanište mrkog medveda i na stazi do vidikovca možete primetiti postavljenu bodljikavu žicu koja služi za prikupljanje materijala za genetske analize. Iako ime vidikovca to govori na ovim liticama se gnezde suri orlovi.

Sa Sokolarice se vide Crnjeskovo, Krstasta stena, klisura Rače, Kaluđerske bare i Račanska šljivovica.

Sjenič je vidikovac koji se nalazi na Crnom vrhu na oko 6 km od Predovog krsta sa kojim je povezan makadamskim putem i planinarskom stazom 12b. Na ovom lokalitetu na 1.444 metara nadmorske visine dominira 12 metara visoka drvena osmatračnica. Odavde se otvara pogled na šumoviti masiv Tare. Preko sela Rastište i kroz klisuru Dervente pogled dopire do jezera Perućac. Ovom putanjom pre stotinak godina išla je trasa šumske žičare kojom se posečena građa spuštala do Drine, a dalje je transportovana splavovima. U neposrednoj blizini ispod vidikovca su smešteni rezervati „Bilo“ i „Ljuti breg“ koje karakterišu mešovite šume omorike, jele, smrče, crnog bora, bukve, jasike i breze, a malo dalje su rezervati „Crvene Stene“ i „Kremići“. Na desnoj strani se vide Sekulić i vrhovi Gavran, Zborište i Iver.

Osluša je vidikovac, u istoimenom vikend naselju, udaljen 7 km od Mitrovca ka Kaluđerskim barama. Do ovog vidikovca možete doći prateći deo evropskog pešačkog koridora E7 ili biciklističkom rutom „Visoka Tara“. Sa ovog lako dostupnog lokaliteta pruža se pogled na dolinu Drine, Bajinu Baštu i Osat u Bosni i planinu Povlen u pozadini. Ovaj vidikovac, smešten na 964 metra nadmorske visine je, takođe, i poletište za paraglajdere.

Ravna stijena ili grad je lokalitet koji se nalazi u blizini brane Lazići i jezera Spajići u Zaovinama i do njega vodi uređena planinarska staza br. 29. Reč je o monolitu nastalom abrazijom Panonskog mora na kome je uređen vidikovac i gde se primećuju ostaci nekadašnjeg ranovizantijskog utvrđenja. Nedaleko odavde je i početak rezervata i kanjona „Sklopovi“ koji je usekao Beli rzav.

Janjač (1.473 mnv) je jedan od najviših vrhova Nacionalnog parka Tara i verovatno jedan od najlepših vidikovaca. Nalazi se u Zaovinama, iznad Gornjih Karaklija, na samoj granici Srbije i Republike Srpske (BiH). Do njega se stiže uređenom tematskom stazom kroz selo Karaklije. Sa ovog vrha se pruža veličanstven panoramski pogled na atar sela Zaovine i masiv Tare a sa druge strane je Višegrad, i ako budete imali sreće možete čak videti čuvenu ćupriju na Drini Mehmed-paše Sokolovića koju je u svom romanu opisao naš nobelovac Ivo Andrić.

Izvor: Nacionalni park Tara