Karcinom dojke jedan je od najčešćih uzroka smrti kod žena u razvijenim zemljama. Na terapijskom put pred pacijantkinajma su brojne nepoznanice, a naša sagovornica, onkolog iz Kliničkog centra u Kragujevcu, dr sci med Jasmina Nedović, nam je pojasnila šta je ono što bi im trebalo približiti i koja je uloga onkologa a koja lekara primarne zaštite na putu lečenja.
Kada se uspostavi dijagnoza karcinoma dojke, kako pacijentkinje najčeššće reaguju?
- Naravno, tu je prvo strah koji je opravdan. Ono što ja vidim kao nedostatak u našem putu pacijenta od dijagnoze do odluke o daljem toku lečenja je da pacijent treba detaljno da bude upućen o mogućnostima i izborima koji mu u toku lečenja slede, kao i o ishodima lečenja. Tu je možda zapostavljena uloga lekara primarne zdravstvene zaštite kod koga se pacijent često vraća sa tek postavljenom dijagnozom. Strah često onemogućava saradnja i između terapeuta i pacijenta i naš trud da im što više približimo postupke u lečenju je daleko veći. Tada pacijentkinje, često, posežu za alternativnim načinima lečenja, tako da često ugrožavaju započinjanje lečenja specifičnom onkološkom terapijom (hemioterapijom i/ili ciljanom terapijom). Kod nas su i dalje prisutna navodno pomoćna sredstva koja ne da ne pomažu nego i ugrožavaju dalji tok lečenja. To su sve prepreke na koje nailazimo u samom početku lečenja.
Koliko su pacijentkinje upućene u to šta ih tačno tokom lečenja čeka?
- Uviđajući nedostatke kojih smo svesni, Udruženje medikalnih onkologa uz podršku Ministarstva zdravlja je osnovalo Akademiju za pacijente gde stručnjaci iz multidiciplinarnog tima, pacijentkinjama koje su već prošle proces lečenje približavaju i objašnjavaju razloge i posledice kao i ishode pojedinih procesa lečenja. Te pacijentkinje, koje su već prošle proces lečenja uz pomoć onkologa i lekara primarne zdravstvene zaštite, pružaju najveću pomoć u pojašnjavanju pacijentkinjama toka lečenja. To već sada radmo kroz udruženja pacijentkinja i to se pokazalo kao dobar model saradnje i povezivanja udruženja pacijentkinja, onkologa a i lekara primarne zdravstvene zaštite. Nadamo se da će ovakvom organizacijom, a po ugledu na neke evropske razvijene zemlje pacijentkinje lakše prihvatiti dijagnozu sa kojom se susreću. Za sada smo na početku takve organizacije lečenja a vreme će pokazati koliko je delotvorno.
Koje su najčešće nepoznanice na tom putu kojih se one plaše?
- Na putu ka lečenja postoje mnoge nepoznanice. Pre svega sama dijagnoza u našem okruženju je stigma da početna dijagnoza karcinoma znači i obavezno smrtni ishod i sa tom stigmom se i dalje borimo i često bude uzrok da se pacijentkinje kasno jave na lečenje. Glavne nepoznanice i nerazumevanje se - kad do dijagnoze dođemo - najčešće odnose na to zašto hemioterapija pre operacije a zašto nekada ne, zašto se nekada moraju skidati žlezde iz pazuha a nekada ne, kad i zašto radioterapija i to sve se mora razjasniti pacijentkinjama na samom početku lečenja jer se tada lakše prihvate sve prepreke na teškom putu lečenja.
Koji su terapijski modaliteti kod nas dostupni?
- Kod nas su dostupni svi terapijski modaliteti koji se po Evropskim proporukama dostupne i u svim razvijenim zemljama Evrope. Mi sada imamo dobre radiodijagnotičare koji nakon učinjene mamografije ili UZ učine biopsoju i odmah znamo o kakvoj promeni u dojci se radi, a ne kao pre deceniju da se dijagnoza postavlja u toku operativnog zahvata. Zatim se pacijentkinja prikazuje konzilijarnom multidisciplinarnom timu, koji odlučuje na osnovu vrste tumora (a znamo danas da karcinom dojke nije jedna bolest) da li će pacijentkinja primati hemioterapiju pre operacije ili će biti odmah operisana i koja će vrsta operacije biti primenjena (poštedna-kada se odstranjuje samo jedan deo dojke ili radikalna kada se mora odtraniti cela dojka).
Nakon operacije pacijentkinja biva ponovo prikazana multidiciplinarnom konzilijumu gde se na osnovu postoperativno dobijenih nalaza ponovo određuje koja vrsta sistemske terapije je neophodna i da li je ili nije potrebna zračna terapija. Kod žena koje imaju metastatsku bolest (oko 400 žena u Srbiji već pri postavljanju dijagnoze ima metastatsku bolest a oko 30% pacijentkinja će i pri naboljem lečenju ranog karcinoma dojke razviti metastatsku bolest) a u zavisnosti od podtipa mogu svoju bolest pretvoriti u hroničnu. Dostupnošću savremenih lekova većina pacijentkinja može da živi dugo.
Kakvo je mesto Srbije u poređenju sa drugim evropskim zemljama kada je reč o dostupnosti inovativnih metoda lečenja?
- Danas znamo da rak dojke predstavlja skup bolesti koje se razlikuju po mestu nastanka u dojci, brzini i načinu rasta, načinu manifestacije, agresivnosti, ponašanju i po odgovoru na terapiju. Zbog tih razlika, različite vrste kancera iziskuju različite terapije i kombinacije terapija. U našoj zemlji je poslednjih godina napravljen pomak u dostupnosti najmodernijih inovativnih terapija za različite kategorije pacijenata. Kad je rani karcinom dojke u pitanju dostupnost svih terapiskih opcija za žene sa izrazito lošim prognostičkim podtipom HER2pozitivnim a važno je da terapiju dobiju u izlečujućem tretmanu.
Tu imamo za sada neke terapijske opcije ali bi optimizacijom njihovog lečenja dualnom blokadom HER2 receptora u izlečujućem postoperativnom tretmanu za više od 20% se smanjila mogućnost da dobiju metastatsku bolest. Kod oko 2/3 obolelih pacijentkinja sa uznapredovalim karcinomom i dalje nema dostupnu inovativnu terapiju. Dostupna je inovativna terapija za HER2+ uznapredovali karcinom dojke, dok su za HR+ HER2- podtip, a koji se javlja u procentu kod oko 65% pacijenata, te nove terapijske opcije su nedostupne. Kad je u pitanju metastaska bolest i kad je sistemska terapija osnov lečenja, postoje dostupno više terapijskih opcija u zavisnosti od tipa tumora najčešće bolest može da dobije hronični tok kao i neke druge hronične bolesti.
Koja vrsta svetovališta je prema vašem iskustvu najkorisnija u smislu kvalitetnog prihvatanja bolest, suočavanja i praćenja terapijskog procesa?
- Psihološka podrška je jako bitna od početka dijagnostikovanja pa kroz čitav process lečenja. Za sada psihonkologa u zemlji ima jako malo ali većina žena biva upućivana u Centre za mentalno zdravlje po stručnu pomoć. Ipak mislim da je najvažnija podrška porodice i okruženja a naravno i stručna pomoć i poverenje i sigurnost u dostupnost svih odgovarajučih terapija.
Da li kod pacijentkinja postoji solidarnost u smislu deljenja iskustava?
- U skoro svim našim gradovim postoje udruženja žena lečenih od karcinoma dojke i žene iz tih udruženja su najčešće velika podrška pacijentkinjama tokom lečenja. Naravno u udruženjima su žene koje su u stanju i žele da pomognu onim ženama koji u proces lečenja tek kreću. Mi onkolozi često pacijentkinje iz naših ordinacija upućujemo na udruženja i žene koje su uvek spremne da svoja iskustva podele sa drugim pacijentkinjama.
Izvor: Lepa&Srećna